advertentie maart 1954

advertentie juli 1947

Over het carrosseriebedrijf van T.A. (Theodorus) Benning is weinig bekend. Hij krijgt in 1939 een vergunning voor de bouw van een carrosseriefabriek met drie bovenwoningen aan de Wouwsestraatweg, maar het is niet duidelijk wat hij daar produceert.

Bron: Bergen op Stoom, productiebedrijven in de gemeente Bergen op Zoom van 1800 tot 1950, eindredactie Willem Heijbroek, uitgave Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Zoom, 2009

Midden jaren dertig is het carrosseriebedrijf van Cor de Groot gevestigd in de Lindenlaan 16 te Bergen op Zoom.

foto links: Chevrolet bestelwagen gebouwd door De Groot in 1935 voor brouwerij de Halve Maan. Dee Chevrolet heeft tot 1965 dienst gedaan (foto collectie a. van den Eijnden).

Een bedrijf dat zich zijdelings met carrosseriebouw heeft bezig gehouden, is modelmakerij Hazen, die omstreeks 1929 is gevestigd aan de Zuidsingel 19-20. Hazen heeft ook een fabriek voor houten riemschijven, merk Avia, en een carrosseriebouw onder de naam Avia voorheen Gebrs. Hazen.

Het is opmerkelijk dat de krant in de jaren tussen 1929 regelmatig bericht over het carrosseriebedrijf, maar dat geen van de latere eigenaren of nazaten zich iets kan herinneren. Ook in een herdenkingsbrochure van Hazen uit 1956 wordt met geen woord over carrosseriebouw gerept.

Bron: Bergen op Stoom, productiebedrijven in de gemeente Bergen op Zoom van 1800 tot 1950, eindredactie Willem Heijbroek, uitgave Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Zoom, 2009

Daniël Touw, geboren te Roosendaal in 1899 als zoon van een smid, start op 1 september 1928 een kachelmakerij en autoplaatwerkerij aan de Lindebaan 14-16. Het bedrijf maakt vooral plattebuiskachels. Soms komt er een klant voor reparatie van plaatschade aan zijn auto. Dat verandert echter snel als de automarkt vanaf het einde van de jaren twintig explosief begint te groeien. Spoedig ontwikkelt het bedrijf van Touw zich tot een schadeherstelbedrijf met klanten uit de hele regio. Daarnaast neemt de vraag naar vrachtwagens met gesloten en open laadbakken toe. Kooplieden die eerst nog met paard en wagen met hun handelswaar langs de deur trekken, schakelen vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw over op bestelwagens. In die tijd neemt ook het vervoer van groepen dagjesmensen snel toe en ontstaat er vraag naar op maat gebouwde bussen, voorzien van fraaie belettering en bekleding. Touw start in 1940 met zijn auto-beklederij en voegt zeven jaar later carrosseriebouw toe aan zijn bedrijfsactiviteiten; de kachelmakerij is dan al opgedoekt. De handelsnaam wordt gewijzigd in Carrosseriefabriek D. Touw.

Carrosseriebedrijf Willem Smit wordt in 1923 gevestigd aan het Stationsplein en de Oude Stationstraat. Smit zet zijn bedrijf om in de vennootschap W. Smit en Co. en deze blijkt in 1926 te zijn gevestigd aan het Stationsplein 15. Deze vennootschap is vermoedelijk opgericht op 27 februari 1926, maar een oprichtingsdatum februari 1924 wordt ook vermeld. De vennoten van dit bedrijf zijn W.S. Smit en B. Vlaming.

W.S. Smit adverteert in 1914 nog als bouwkundige in dagblad De Zoom en beveelt zich aan voor het maken van bestekken, tekeningen en begrotingen. Het maken van tekeningen voor auto's zal hem dus niet vreemd zijn geweest.

lijkwagen, circa 1930

Vanaf 1927 zet Smit de zaak voort onder de naam NV Carrosseriefabriek v/h Willem Smit. B. Vlaming vraagt in 1928 toestemming voor de uitbreiding van de carrosseriefabriek aan het Stationsplein 157. Smit en Vlaming hebben in de loop van de tijd nog een nevenvestiging opgericht. Aan de Koepeldwarsstraat 7 wordt in 1929 de NV Bergen op Zoomsche Carrosseriefabriek gevestigd. Doel is het bouwen en repareren van en handel in carrosserieën en automobielen, aan het Stationsplein 15, hetzelfde adres als het bedrijf van W. Smit. Lang heeft deze nevenvestiging niet bestaan, want in september 1931 wordt de NV Bergen op Zoomsche Carrosseriefabriek opgeheven, vermoedelijk ten gevolge van de economische crisis.

Bron: Bergen op Stoom, productiebedrijven in de gemeente Bergen op Zoom van 1800 tot 1950, eindredactie Willem Heijbroek, uitgave Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Zoom, 2009

De eerste carrosseriefabriek in Bergen op Zoom is van de Bergse wagenmaker Antonius Demmers. Hij richt in 1897 een rijtuigmakerij op aan de Wassenaarstraat 44 en breidt deze later uit met een carrosseriebedrijf. Het bedrijf wordt opgeheven op 1 juli 1929. Zijn zoon Johannes Marinus Demmers neemt de zaak van zijn vader over, waarbij het vestigingsadres wordt gewijzigd in Wassenaarstraat 42. Erg lang voert Johannes Demmers hier zijn vak niet uit, want drie jaar later is het carrosseriebedrijf in staat van faillissement en opheffing volgt. Waarschijnlijk ligt de oorzaak van de sluiting bij de economische recessie van dat moment.

Bron: Bergen op Stoom, productiebedrijven in de gemeente Bergen op Zoom van 1800 tot 1950, eindredactie Willem Heijbroek, uitgave Stichting Industrieel Erfgoed Bergen op Zoom, 2009

advertentie uit Het huis, oud & nieuw; Maandelijksch prentenboek gewijd aan huis-inrichting, bouw en sierkunst, jrg 4, 1906.

Waarschijnlijk hebben zij de carrosserie gebouwd voor de Peugeot met rijksnummer 67 van J.A. Stoop.

Buiten deze advertentie is er niets te vinden over carrosseriebouw of autofabricage. In latere advertenties in verschillende kranten noemt de firma zich uitsluitend rijtuigfabriek.

(bron foto: Gronings Archief)

Carrosserie op een Chevrolet voor bodedienst Poppen, midden jaren dertig

(bron foto: Gronings Archief)

Otten bouwde vlak na de Tweede Wereldoorlog een aantal brandweerwagens. Lees hier meer. 

Na de Tweede Wereldoorlog werden de broers Jan Cornelis en Barend Otten bekend met de fabrikage van de 'Otten' caravans. Lees hier meer.

autobus voor de G.A.D.O. midden jaren dertig

(bron: Gronings Archief)

Carrosseriefabriek Smulders in Tilburg

door Frans Kense

Het logo van Smulders: een ‘Gouden Koets’ met verbrandingsmotor.

Wat is het verschil tussen een wagenmaker en een carrosseriefabriek? Een plaats als Tilburg telde in 1928 totaal veertien wagenmakers en in 1934 zeventien wagenmakers plus vier carrosseriefabrieken. Die toename had een aantal oorzaken. De vele Brabantse stoomtramwegmaatschappijen konden in de jaren dertig de concurrentie niet aan met de ‘wilde’ busmaatschappijen en besloten op korte termijn al het railvervoer te vervangen door eigen autobussen. Met name gebeurde dit door de uit een fusie ontstane ‘Brabantsche Buurtspoorwegen en Autodiensten’ (kortweg BBA) die een honderdtal autobussen, maar ook vrachtwagens nodig had.

In 1913 startte dhr. G.B. Huiskamp zijn wagen- en rijtuigmakerij. Het Winterswijkse bedrijf bouwde verschillende soorten koetsen, van chique rijtuigjes voor de elite, tot de koets voor het lokale bakkertje. Een bedrijf in Zelhem gaf Huiskamp destijds de opdracht voor de bouw van een staatsie-rouwkoets. Deze koets werd in de uitvaartbranche zó goed ontvangen, dat Huiskamp meerdere opdrachten voor rouwkoetsen kreeg en zich vanaf dat moment is gaan specialiseren in het maken van rouwvervoermiddelen. Dat doet de firma nu, bijna honderd jaar later, nog steeds, alleen is de koets in de loop der tijd uiteraard vervangen voor de auto en is ook de werkwijze met de tijd meegegaan.

In 1985 namen Willie Bruntink en Hans Legters het bedrijf aan de Goudvinkenstraat in Winterswijk samen met hun echtgenotes van dhr. Huiskamp over. In 2000 werd het pand in het centrum van Winterswijk verruild voor een nieuwbouwpand op het industriegebied van Winterswijk. In deze moderne fabriek aan het Technopark, met een uitgebreide outillage, is een team van circa 30 ontwerpers, carrosseriebouwers, stoffeerders, autospuiters en monteurs werkzaam.

Kronenburg begon in 1823 in Culemborg een koperslagerij. Een van de eerste producten was een koperen windketel, die onder meer geleverd werd aan brandweerkorpsen uit de omgeving om ervoor te zorgen dat de brandspuiten een constante straal leverden. Al spoedig werden er complete handspuiten gebouwd. Later werd ook het bouwen van stoombrandspuiten ter hand genomen. Al kort na 1900 werden vrachtwagens opgebouwd, gevolgd door de productie van brandweerauto’s. In de twintiger en dertiger jaren werd vaak van Ford TT en Ford V8 gebruik gemaakt voor de brandweer opbouw.

Ford TT 1928

Bron: adreslijst Schiedam 1924, p.111

Studebaker chassis uit 1945, door Jordaans rond 1950 voorzien van een kolkenzuigeropbouw.

(bron: fotoarchief Gemeente Vlissingen, inv.nr. FA19407)

Carrosserie en Wagenbouw Hoetmer, Rotterdam

Het bedrijf van Cor Hoetmer was in 1953 gevestigd aan de Hoofdlaan, maar verhuisde later naar de Noorderkanaalweg in Rotterdam. Hoetmer maakte veel brandweerwagens. Het bedrijf eindigde door het plotselinge overlijden van Cor Hoetmer ("Aan een vet hart..."). De aciviteiten werden overgenomen door Jan en Arie van der Kraan aan de Ringdijk in Schiebroek. Dit bedrijf bestaat nog steeds in Vlaardingen.

Opbouw van Hoetmer op een Opel Blitz

De geschiedenis van Van Beurden Carrosseriefabriek laat zich omschrijven met een aantal sleutelwoorden: kwaliteit, betrokkenheid en continu op zoek naar nieuwe ontwikkelingen en technieken. Deze eigenschappen vormen de ruggengraat voor een bedrijf dat inmiddels al meer dan tachtig jaar actief is in de carrosseriebouw.

1929 -1945

Na een opleiding bij vader en oom begon P.L. van Beurden in 1929 zelf een wagenmakerij in De Lier. De werkzaamheden bestonden destijds uit het maken en repareren van paardenwagens en kruiwagens voor boeren en tuinders uit de omgeving en het herstellen van koetsen.

Marten Frankes Oostwoud (1874-1936) was de zoon van wagenmaker Franke Roelofs Oostwoud (1844-1899). Franke verplaatste in 1880 zijn bedrijf van Giekerk naar Franeker, aan het Noord (zuidzijde). Marten nam de leiding in 1899 over. Het assortiment liep uiteen van hondenkarren tot tilbury's, van invalidewagentjes tot landauers. Na WO-I begon Marten met het bouwen van autocarrosserieën. Op Opel-onderstellen uit Duitsland (chassis, wielen, motor en stuur) bouwde hij de carrosserie naar wens van de klant.

Na zijn dood ging men ook buisconstructies maken, wat leidde tot de productie van stalen meubelen, ontworpen door binnenhuisarchitect Cor Alons.

Het bedrijf ontwikkelde zich later tot producent van ziekenhuis- en technisch meubilair.

(bron: Van rijtuig tot ziekenhuisbed, door Franke Oostwoud, Meer (België) 2000)

advertentie uit de Leeuwarder Courant van 23 juni 1917

In 1947 startte Groenewold Carrosseriefabriek met de productie van bussen in Hoogezand. Tot 1965 was dit het belangrijkste product. Tegelijkertijd werd ook gestart met de productie van autotransporters en andere voertuigen. Midden jaren zeventig werd volledig gestopt met het maken van bussen en werd de nadruk gelegd op de auto-transporters en daaraan gerelateerde voertuigen. (bron: website Groenewold)

(foto: Rutger Booy)

Carrosseriebouw Domburg is ontstaan na de Tweede Wereldoorlog, toen de beide firmanten van carrosseriefabriek Den Oudsten & Domburg in 1947 uit elkaar gingen. Floris Domburg begon in Montfoort een carrosseriebedrijf dat voornamelijk autobussen heeft gebouwd. In de jaren zeventig werd de zaak opgeheven.

advertentie december 1961

advertentie augustus 1954 

N.V. Renova, Carrosseriefabriek te Hilversum

Renova opbouw op een Krupp met Netam aanhangwagen, februari 1954

De N.V. Machinefabriek en Constructiewerkplaats Gebr. Klinkenberg te Wormerveer werd opgericht in 1855 als een smederij. Het bedrijf groeide uit en werd bekend door de constructie van bruggen, hijskranen, liften en staalbouw in het algemeen. Klinkenberg was ook de fabrikant van de Kliko Draaitrommel vuilnisauto, die werd verkocht door de Industriële Handelmaatschappij Koster & van Batenburg te Alkmaar. De naam 'kliko' voor de kunststof vuilcontainers die wij tegenwoordig gebruiken, is een samentrekking van de namen Klinkenberg en Koster.

advertentie februari 1962 

Ford V8 uit 1939 voor V&D
bron: beeldbank Noord-Hollands Archief

De drie firmanten van de firma Gebr. Mijnhardt te Arnhem, circa 1928. Links W. F. Mijnhardt, rechts zijn broer Th. Mijnhardt en in het midden Fr. Mijnhardt, zoon van W.F. Mijnhardt

In maart 1901 begonnen de broers W. F. Mijnhardt en Th. Mijnhardt een wagenmakerij aan de Vlijtstraat te Arnhem. Er werden diverse koetsen gebouwd, van dogcarts en buggies tot elegante coupés en victoria's.

Een buggy uit de beginperiode van Gebr. Mijnhardt

Ook in Arnhem bevond zich de fabriek van Gelria en al gauw maakte Mijnhardt hiervoor de carrosserieën. Helaas hadden de motoren de kwaal dat zij tijdens proefritten in brand vlogen, waarbij dan als eerste het koetswerk tot as verging.

Door de uitstekende kwaliteit van de koetswerken kreeg Mijnhardt een goede naam en veel auto-importeurs kwamen naar Arnhem om een carrosserie te laten maken. De zaken gingen zo goed, dat het bedrijf in Arnhem werd uitgebreid en in 1910 een filiaal werd geopend te Voorburg, Zuid-Holland. Dit filiaal werd gesloten in 1917, omdat er door de Eerste Wereldoorlog geen carrosserieën meer werden besteld. Ook het bedrijf in Arnhem moest inkrimpen. Door het ingestelde rijverbod voor auto's, kreeg men wel weer opdrachten voor de bouw van rijtuigen.

In 1906 werd bovenstaande carrosserie gebouwd op een - volgens de originele tekst - Royal Star. Het ligt echter meer voor de hand dat dit een Delahaye is.

Carrosserie op het chassis van een Renault uit 1910

Na de Eerste Wereldoorlog concentreerde Mijnhardt zich volledig op de bouw van autocarrosserieën. Met uitzondering van een enkel karretje voor een concours-hippique was het gedaan met de bouw van rijtuigen. Volgens Mijnhardt was het goedkoper om deze in het buitenland te bestellen en waren de vaklui die dit soort rijtuigen maakten in Nederland vrijwel niet meer te krijgen.

Carrosserie op de Winton Six van H.M. de Koningin-Moeder in 1918

Door de opkomst van auto's met een fabrieksopbouw, raakte de carrosseriebouw in het slop, zodat begin jaren twintig de baken opnieuw moesten worden verzet. Fr. Mijnhardt, de zoon van W.F. Mijnhardt, had zijn technische opleiding niet alleen in het eigen bedrijf gekregen, maar ook bij diverse andere bedrijven in Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk. Op zijn initiatief werd het bedrijf gesplitst in een afdeling carrosseriebouw en een voor de handel in auto's. De Gebr. Mijnhardt kochten in 1921 de aandelen op van de N.V. Automobielhandelmij., waarin de nieuwe afdeling voor autohandel en reparatie werd ondergebracht. Op de Eusebiusbuitensingel in Arnhem werd een showroom ingericht. Hier kon de klant kiezen uit de merken Paige, Jewett, Amilcar, Peugeot en Delage. Later kwamen daar ook Hudson en Essex bij.

De garage in de Vlijtstraat te Arnhem

De showroom aan de Eusebiusbuitensingel te Arnhem. Voor de showroom staan een Paige en een Jewett

In augustus 1927 wordt het faillissement van Gebr. Mijnhardt uitgesproken (bericht in de De Gooi- en Eemlander, d.d. 29-08-1927)

Tekst: Rutger Booy
Bron: Sport in Beeld, circa 1926

Een door Mijnhardt gebouwde 20/30 H.P. Delahaye-Limousine, in Louis XVI stijl (bron: De Revue der sporten van 19 november 1912)

Interieur van de door Mijnhardt gebouwde 20/30 H.P. Delahaye-Limousine, in Louis XVI stijl (bron: De Revue der sporten van 19 november 1912)

advertentie circa 1912/1913 voor de Delahaye

Topedo-carrossserie op een Daimler chassis

bron: Revue der Sporten, juni 1913

Interieur van de Daimler uit 1913

bericht in de Arnhemsche Courant van 8 augustus 1913

Artikel uit De revue der sporten jrg 6, 1912, no 28, 19-11-1912:

Een zeer merkwaardige carrosserie, in ons vaderland vervaardigd.

De tijden zijn gelukkig voorbij, dat de automobilist, wilde hij zoowel het uit- als inwendige van zijn wagen in de puntjes verzorgd hebben, tot dat doel de grenzen moest overwippen. Nu een auto niet slechts meer een snel, maar ook een luxueus vervoermiddel is geworden, soms 'n miniatuur-woonhuisje, staat Nederland dan wel niet aan de spits van de carrosserienijverheid, maar ook niet onder de hekkensluiters. We hebben nog wel geen Van den Plas binnen onze grenzen, maar we hebben wel zwoegers, ernstige werkers, die een brok arbeid kunnen leveren, dat er zijn mag. Lezer, bekijk nu eens de hierbij gevoegde foto's! Buitengewoon, niet waar ? Zoo op 't eerste gezicht de gedachte aan iets uit den vreemde, n'est-ce-pas ? Brussel of Parijs! Te licht, te coquet voor kikkerland. Hallo, my dear, kijk eens richting Voorburg uit! Wie woont daar? Wie bouwt daar wagens? Mr. Mijnhardt, niet waar? Nu, Mr. Mijnhardt, vroeger een degelijke, maar overigens doodgewone, rijtuigmaker, is thans een der pioniers in ons carrosserie-bedrijf, werkte, jaren, jaren lang, en smijt daar plots iets op de markt, waar iedereen versteld van staat.

Op 'n goeien dag kwam een Rotterdammer naar dezen uitnemenden werkman toe, vroeg hem, zoo langs zijn neus weg, of hij een carrosserie stijle Louis XVI kon maken. De man van Voorburg even aan 't oor-krabben, aan t mijmeren, toen het antwoord: ja! Et voila. Plannen geteekend, studies gemaakt, getimmerd, stijl, stijl, stijl, bekleed, stijl, stijl, stijl . . . . de meneer uit Rotterdam mag tevreden zijn.

Er kwam 'n groote limousine à capotage tot stand, zooals er nog weinig in ons land rollen. De beschildering is donker-blauw met gouden filets. Interieur is geheel van zijde, speciaal style Roi de la Guillotine. Achter in den wagen vindt men een divan, in satijnhout met weg-springende arm-leuning midden-in. Daarvoor zijn twee fauteuils aangebracht, van hetzelfde materiaal als de divan, en ook met zijde gecapitoneerd. Ze zijn draaibaar, en dus in verschillende richtingen te plaatsen. De fauteuils werden rijk gebeeldhouwd. Verder bevinden zich in het interieur nog een satijn-houten kastje voor toilet-artikelen -dit alles door de firma Mutters te 's Hage geleverd- en een dito afneembaar tafeltje met gebeeldhouwden voet. Natuurlijk zijn ook bloemenvazen in stijl, een spreekbuis en een richting-wijzer aangebracht. De verlichting geschied door een lamp, van schemerkap voorzien, in het plafond, benevens door twee lampjes achter in den wagen. Centrale verwarming wordt door circulatie van het water in den radiateur verkregen. Als bijzonderheid vermelden wij nog electrische verlichting van de treeplank bij open-draaiing van het portier, en waterbak buiten aan den wagen, te gebruiken bij eventueele bandenpech. De voorzitting is voorts van slangenleder, de ruiten van het vermaarde „verre triplex", waarvan, bij botsingen, geen splinters afspringen, en dus geen verwondingen kunnen ontstaan, terwijl de vensters van nieuw systeem en wel opdraaibaar zijn.

Zeggen we te veel, indien we hier van een groote bijzonderheid in ónze inheemsche carrosserie industrie spreken, lndien wij de Gebr. Mijnhardt als pioniers in het bedrijf aanduiden? 'n Goed voorbeeld doet goed volgen. Allo dan, landgenooten, niet alleen beroemd om versche kaas en Volendammer pofbroeken. Laten we ook eens in het buitenland doen spreken over iets, waarbij meer vernuft te pas komt. Aan de firma Mijnhardt alle hulde als eersteling op dit gebied! Een kranig stuk werk voorwaar!

advertentie 1915

Torpedo carrosserie van Mijnhardt op een Berliet chassis

advertentie 1915

advertentie 1916

De auto is een 8 cyl. Cadillac

advertentie 1916

advertentie 1916


















advertentie maart 1920











advertentie juli 1920

advertentie april 1921

Carrosserie op een Winton Six

advertentie mei 1921

Carrosserie op een Winton Six

advertentie 1921

advertentie september 1923
Carrosserie op en 10 HP Delahaye

carrosserie op een Stearns-Knight