logo 1
Contactgroep Auto- en Motorrijwiel Historie

Rijksnummers

Het begin: Rijksnummerbewijzen

Nummer-210Vanaf 20 februari 1898 was voor het gebruik van rijkswegen en -paden voor voertuigen zwaarder dan 150 kg, mits voortbewogen door een mechanische kracht, een vergunning van Rijkswege vereist. Het volgnummer van de vergunning moest duidelijk zichtbaar en voldoen aan een minimumformaat op de voorzijde van het koetswerk van het voertuig worden aangebracht. Men kon kiezen voor zwarte letters op een witte achtergrond, of witte letters op een zwarte ondergrond. Ondanks de duidelijke omschrijvingen bleek dat er toch ruimte was voor sommigen om hier een geheel eigen interpretatie aan te geven.

De eerste voorzitter van de Conam, Ariejan Bos, is er destijds in geslaagd om gebruikmakend van vele archieven een overzicht te maken van die eerste Rijksnummerbewijzen, aangevuld met allerlei waardevolle gegevens en daarbij vaak geholpen door andere Conam leden. Deze lijst van ‘Volgnummers der vergunningen voor het berijden van rijkswegen, uitgegeven op naam van een Nederlandse eigenaar’ is opgenomen in het boek ‘Het paardloze voertuig’ (uitgave 1996, bladzijde 272 e.v.). 

rijksnummer-705-Veening-1

Dit overzicht van de Rijksnummerbewijzen is in 2023 door Ariejan Bos geheel herzien en in een Excel-bestand gezet (klik op de link aan het begin van deze regel en het bestand wordt gedownload).

Het overzicht is daarmee zeer toegankelijk geworden. In dit overzicht zijn ook vele bronvermeldingen en andere wetenswaardigheden over de verstrekte vergunningen opgenomen. 

Er zijn ook Rijksvergunningen afgegeven aan buitenlanders en de lijst daarvan vindt U hier.

Vele Conam leden hebben via allerlei media (boeken, kranten, tijdschriften, oude foto’s, ansichtkaarten en -digitale- archieven) automobiel afbeeldingen gevonden bij de op naam gestelde vergunning nummers.

Klik hier voor een overzicht van de tot nu toe gevonden afbeeldingen.

Heeft u een foto met daarop een (liefst goed leesbaar) rijksnummer dat nog niet in het overzicht is opgenomen, wilt u dan zo vriendelijk zijn deze te mailen aan de webmaster.

rijksnummer 1 1De officiële afgifte van rijksnummer 1 aan W.A. van Dam op 26 april 1898. Klik op de afbeelding voor een vergroting (collectie Museum Louwman).

Op 26 april 1899 werd begonnen met de uitgifte van de eerste rijksnummers. Op deze datum werden door de minister de nummers 1 tot en met 14 toegekend. Met één uitzondering… het nummer 11 ontbreekt! Waarom valt nu niet meer te achterhalen, maar een reden kan zijn dat honderd jaar geleden het getal 11 als ongeluksgetal werd beschouwd en niet 13 zoals tegenwoordig. Het getal 11 wordt wel als het dwazen- of gekkengetal gezien. Mogelijk omdat het 1 minder is dan 12, het getal van perfectie. Met 11 ben je dus net niet perfect. Zelfs het woord gekkengetal heeft precies elf letters!

Overigens was J. Leonard Lang, de bekende autohandelaar, waarschijnlijk niet bijgelovig. Op 17 november 1902 richtte hij een verzoek aan de minister voor een opengevallen, liefst zo laag mogelijk nummer. Daarop kreeg hij op 22 november 1902 het rijksnummer 11 toegewezen.

Bronnen:
Wikipedia: lemma getal 11
Bos, Ariejan; Groningen, Hans van; Mom Gijs; Vinne, Vincent van der: Het paardloze voertuig

rotterdam-keur-no-15Er bestonden ook plaatselijke kentekens. Rond 1900 onderwierp de gemeente Rotterdam alle "zelfbewegende voertuigen" aan een strenge keuring. Dit is het keuringsbewijs van een stoomautomobiel.

XL40b-200

In de lijst met registratienummers staat bij nummer 40 vermeld Mevrouw P.F. van Lelyveld, geboren Mess woonachtig te ’s Gravenhage. Zij richtte op 24 november 1898 een verzoek aan de overheid voor een voorlopige vergunning om al de volgende dag over de rijkswegen naar Amersfoort te kunnen rijden. De spoed was nodig in verband met handelsbelangen. Hieruit kan men concluderen dat ze het voertuig al in bezit had en zich de vaardigheden eigen had gemaakt had. Later is zij procuratie-houdster van de firma Stutterheim & Co. geworden.

De combinatie automobiliste en (onafhankelijke) zakenvrouw was een uitzonderlijke en opmerkelijke combinatie in een tijd, waarin de eerste feministische golf zich langzaam en nog mondjesmaat profileerde. Of zij boodschap had aan deze beweging zullen we nooit weten, want eind 1899 is zij gescheiden van haar echtgenoot en in april 1900, toen het automobilisme nog volop in de kinderschoenen stond, naar Zuid-Afrika vertrokken.

Het is duidelijk dat zij een ondernemende vrouw was die zich niet de kaas van het brood liet eten. Dit opposant karakter en verzet tegen de gevestigde orde laat zich ook duidelijk blijken als zij vergunningsnummer 40 uitgereikt krijgt en dit nummer op het voertuig moet laten aanbrengen. Conform de gestelde regels doet zij dit, doch op het eerste gezicht staan er de letters XL op het voertuig. Mevrouw P.F. van Lelyveld had een gaatje in de wettelijke instructies gevonden en nam de vrijheid het haar toegewezen nummer 40 in Romeinse cijfers op de auto te vermelden.
(bron Conam bulletin mei 1993, Neerlands eerste automobiliste, auteur Ariejan Bos).

XL40-zijkant-200De werkzaamheden van de chauffeur van mevr. van Lelyveld-Mess beperkten zich tot het technisch onderhoud, aanslingeren en oppassen op haar Georges-Ricard. Verder reed zij meestal zelf.

motor-en-rijwielwet-1906Advertentie van de Provincie Friesland in de Leeuwarder Courant van 26 februari 1906 waarin onder meer gemeld wordt dat de voor 1906 afgegeven provinciale nummers vervallen ten gevolge van de Motor- en Rijwielwet van 1905.